Czy można dokonać wpisu hipoteki na nieruchomości, która stała się własnością osoby trzeciej np. członka rodziny dłużnika, wobec którego sąd uwzględnił skargę paulińską wierzyciela?
Załóżmy że nasz dłużnik dokonuje darowizny jedynego wartościowego składnika swojego majątku - nieruchomości gruntowej na rzecz szwagra. Oczywiście działanie takie ma na celu uniemożliwienie skutecznej egzekucji z nieruchomości dłużnika i wypełnia przesłanki zastosowania tzw. skargi pauliańskiej. Zgodnie z przepisem art. 527 Kodeksu cywilnego można uznać za bezskuteczną, w stosunku do wierzyciela, czynność prawną dokonaną z pokrzywdzeniem wierzyciela, na podstawie której to czynności, osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową. W praktyce na podstawie prawomocnego wyroku uwzględniającego skarge pauliańską wierzyciela, wierzyciel może skierować egzekucję komorniczą do nieruchomości, której dłużnik wyzbył się, pomimo faktu, że nieruchomość ta stanowi już własność innej osoby niż dłużnik. Przyjmuję się tu pewne rodzaju fikcję prawną, że na potrzeby postępowania egzekucyjnego, pomimo dokonania prawnie skutecznej czynności zbycia nieruchomości, faktycznie wierzyciel prowadzi z niej egzekucję tak jakby nic się nie zmieniło i żadnej umowy zbycia nie było. Skutek taki następuje tylko wobec wierzyciela. Pozostałe osoby, traktują nabywcę jak prawowitego właściciela nieruchomości.
Czasami wierzyciel nie jest zainteresowany prowadzeniem postępowania egzekucyjnego z nieruchomości licząc się z tym że egzekucja może okazać się bezskuteczna. Ma to często miejsce w przypadku zbycia przez dłużnika udziału w nieruchomości, który mu przysługiwał. Czy wierzyciel może w takim przypadku wpisać hipotekę na nieruchomości, która nie jest własnością dłużnika, dysponując prawomocnym wyrokiem uwzględniającym skargę paulińską? Czy w takim przypadku omawiana wyżej fikcja prawna pozwalana także na obciążenie nieruchomości hipoteką przymusową?
Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 18 maja 2012 r. (sygn. akt IV CSK 560/11) przesądził, że prawomocny wyrok, uzyskany przez wierzyciela na podstawie art. 527 Kodeksu cywilnego (skarga pauliańska), nie może stanowić podstawy wpisu hipoteki przymusowej na nieruchomości osoby trzeciej nabytej przez tę osobę w wyniku czynności prawnej uznanej za bezskuteczną, także łącznie z tytułem wykonawczym przysługującym wierzycielowi (wnioskodawcy o wpis) wobec dłużnika.
Jest to słuszne orzeczenie. Egzekucja z nieruchomości to coś innego niż zabezpieczenie przyszłej egzekucji. Wobec tego należy się spieszyć ze składaniem wniosku o wpis hipoteki przymusowej i często lepiej jest najpierw złożyć wniosek o wpis hipoteki przymusowej, a następnie starać się o kolejny tytuł wykonawczy i dopiero na jego podstawie wszczynać egzekucje z nieruchomości.
