Jak dokumentować prywatne pożyczki – 3 skuteczne sposoby

Jako prawnik procesowy, zajmujący się m.in. dochodzeniem roszczeń, szczególną uwagę przywiązuję do należytego dokumentowania czynności prawnych, aby ułatwić powodowi postępowanie dowodowe.

W dzisiejszym wpisie omówię sposoby dokumentowania pożyczek udzielanych osobom, którym wierzyciel szczególnie ufa – niestety, jak to często bywa w życiu, bez odpowiedniego zabezpieczenia swoich praw wierzyciel może stać się ofiarą nadużycia tego zaufania.

Dotyczy to szczególnie pożyczek udzielanych rodzinie, przyjaciołom i znajomym z pracy lub klubu.

Prywatne pożyczki - jak dokumentować pożyczkę?

W praktyce są trzy sposoby, które opisuje w punktach poniżej. 

1. Przelew bankowy z odpowiednim tytułem

Pierwszy – przelew bankowy. Wystarczy, że w tytule przelewu udzielający pożyczki wpisze np.:

„umowa pożyczki, termin zwrotu 30.12.2017, oprocentowanie 8% w skali roku".

To wszystko – najważniejsze informacje o pożyczce zostają zawarte w tytule przelewu.

Potwierdzenie przelewu jest wystarczającym dokumentem do wykazania wszystkich istotnych elementów: kto jest pożyczkodawcą i pożyczkobiorcą, jaka jest kwota pożyczki, termin jej zwrotu oraz warunki oprocentowania.

Potwierdzenie przelewu w formacie PDF, jako dokument bankowy, nie wymaga podpisu ani pieczęci – korzysta z domniemania prawdziwości gwarantowanego przez bank.

Samodzielnie wykonany wydruk takiego potwierdzenia nie ma już takich przywilejów dowodowych, choć w praktyce sądowej dane w nim zawarte rzadko są kwestionowane.

Przestrzegam tylko przed dokonywaniem przelewów na rachunek bankowy innej osoby niż pożyczkobiorca.

2. Weksel wystawiony przez pożyczkobiorcę

Drugi sposób to weksel. W praktyce będzie to weksel własny, wystawiony przez pożyczkobiorcę i wręczony dającemu pożyczkę w zamian za pieniądze.

Uzyskanie tytułu wykonawczego, uprawniającego do wszczęcia egzekucji komorniczej na podstawie prawidłowo wypełnionego weksla, jest co do zasady łatwiejsze, szybsze i tańsze.

3. Umowa pisemna

Trzeci, najpopularniejszy sposób dokumentowania udzielanych pożyczek prywatnych to umowa pisemna. Niestety, pożyczkodawcy często korzystają ze wzorów umów znalezionych w internecie i mają problemy z ich prawidłowym wypełnieniem.

Spotykałem umowy pożyczki, w których termin spłaty był określony nieprecyzyjnie, na przykład „od 3 do 4 miesięcy".

Często brakowało informacji o należnych odsetkach lub stopa procentowa była podana bez określenia okresu naliczania — nie ma tu domniemania, że chodzi o skalę roczną, odsetki mogą być naliczane miesięcznie lub dziennie.

Pożyczkodawcy nierzadko ustalają też odsetki przekraczające dozwolone maksimum lub stosują anatocyzm (naliczanie odsetek od odsetek).

Ten ostatni jest dopuszczalny dopiero po wniesieniu powództwa przeciwko pożyczkobiorcy i skapitalizowaniu odsetek narosłych do dnia złożenia pozwu.

Czy w przypadku pożyczki prywatnej trzeba sporządzić umowę?

Dla prawnika zajmującego się dochodzeniem należności pieniężnych przed sądami uzyskanie tytułu wykonawczego nie stanowi problemu – zarówno na podstawie prawidłowo wypełnionego weksla, jak i samego potwierdzenia przelewu bankowego zawierającego wyżej wymienione niezbędne informacje. Dlatego pożyczając pieniądze, niekoniecznie trzeba dokumentować to umową.

Czy pożyczka od osoby prywatnej jest bezpieczna?

O bezpieczeństwie pożyczki decyduje zabezpieczenie udzielone przez pożyczkobiorcę. Jeśli zabezpieczeniem jest np. wpis hipoteki na pierwszym miejscu w dziale IV księgi wieczystej, a pożyczkobiorca jest wyłącznym właścicielem nieruchomości i nie toczą się wobec niego żadne postępowania egzekucyjne, możemy mówić o zabezpieczonej pożyczce.

W praktyce jednak rozmowy z bliską osobą o zabezpieczeniu pożyczki są często traktowane jako wyraz braku zaufania. Dlatego w niniejszym wpisie skupiam się na absolutnym minimum – należytym udokumentowaniu faktu pożyczenia pieniędzy oraz potwierdzeniu, że jest to pożyczka, a nie np. darowizna.