Sprawy spadkowe to kategoria spraw prawnych, które dotyczą praktycznie każdego. Nabycie majątku w spadku nie zawsze jest czynnością prostą, łatwą i szybką.
W przypadku dziedziczenia bez ryzyka długów spadkowych, na przykład po zmarłym rodzicu, nie ma konieczności kierowania wniosku do sądu ani korzystania z pomocy fachowego pełnomocnika. W takiej sytuacji wystarczy pomoc notariusza, a cała sprawa kończy się na jednej wizycie w kancelarii notarialnej.
Istnieją jednak sprawy, w których kancelaria notarialna nie może pomóc i konieczne jest przeprowadzenie postępowania sądowego.
W jakich sytuacjach sprawa spadkowa musi trafić do sądu zamiast do notariusza?
Notariusz odmówi sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia w sytuacji, gdy:
- spadkodawca nie miał nadanego numeru PESEL, dotyczy to osób które zmarły przed 1 lipca 1984 r.
- został już uprzednio sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia lub wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku;
- brak wszystkich osób zainteresowanych (potencjalnych spadkobierców ustawowych lub testamentowych, lub też osób, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne);
- w sprawie brak jurysdykcji krajowej, co do spadku;
- spadkodawca sporządził testament szczególny.
Ile trwa sprawa spadkowa w sądzie?
Czas trwania sprawy spadkowej w sądzie zależy od kilku czynników:
- liczby uczestników;
- możliwości kontaktu z nimi i ich gotowości do odbierania korespondencji sądowej;
- ustanowienia pełnomocnika do doręczeń w Polsce.
Sąd zazwyczaj wyznacza pierwszą rozprawę w terminie od 3 do 6 miesięcy od złożenia wniosku, zakładając, że jest on prawidłowy (bez braków formalnych i właściwie opłacony).
Kluczowym czynnikiem wpływającym na tempo postępowania jest skuteczne doręczenie odpisu wniosku wszystkim uczestnikom (np. potencjalnym spadkobiercom ustawowym).
Korespondencję sądową można doręczać osobom przebywającym w:
- Polsce,
- państwach należących do Unii Europejskiej,
- państwach poza Unią Europejską (Wielka Brytania, Kanada, USA, Australia itp.)
Jeśli uczestnik w Polsce nie odbierze pierwszej korespondencji sądowej, obowiązek doręczenia przechodzi na wnioskodawcę (osobę składającą wniosek). Wnioskodawca nie może doręczyć korespondencji osobiście – musi to zrobić za pośrednictwem komornika sądowego.
Doręczenia do państw Unii Europejskiej są zwykle skuteczne i nie wymagają pomocy konsularnej.
W przypadku doręczeń do państw spoza Unii Europejskiej często pojawiają się trudności – pomocnym rozwiązaniem jest wtedy ustanowienie w kraju pełnomocnika do doręczeń.
Art. 88 Kodeksu postępowania cywilnego
§ 1. Pełnomocnictwo może być albo procesowe - bądź to ogólne, bądź do prowadzenia poszczególnych spraw - albo do niektórych tylko czynności procesowych.
§ 2. Pełnomocnictwo do niektórych tylko czynności procesowych może obejmować wyłącznie upoważnienie do odbioru pism sądowych. Pełnomocnictwa takiego można udzielić każdej osobie fizycznej (pełnomocnik do doręczeń).
Pełnomocnikiem do doręczeń może być dowolna osoba (na przykład członek rodziny mieszkający w Polsce) – nie musi posiadać uprawnień radcy prawnego ani adwokata.
Jakie dokumenty należy dołączyć do wniosku spadkowego?
Do złożenia skutecznego wniosku o stwierdzenie nabycia spadku lub innych postępowań spadkowych potrzebny jest odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy.
Skuteczne przeprowadzenie postępowania wymaga skompletowania wszystkich niezbędnych dokumentów. Pozwoli to sądowi sprawnie prowadzić sprawę, bez konieczności występowania do urzędów o brakujące materiały.
Do sprawy spadkowej należy przygotować:
- odpisy skrócone aktów urodzenia spadkobierców;
- odpisy skrócone aktów małżeństwa spadkobierców (jeśli zmienili nazwisko po ślubie lub jeśli współmałżonek jest spadkobiercą);
- testamenty spadkodawcy (jeśli takowe istnieją - należy przedłożyć wszystkie testamenty, nawet te budzące wątpliwości co do ich ważności).
Jeśli wnioskodawca przebywa za granicą, pozyskanie powyższych dokumentów może być znacznie utrudnione, dlatego pomoc profesjonalnego pełnomocnika jest w takiej sytuacji nieoceniona.
Zdarza się, że wpisy w księgach wieczystych zawierają błędy wymagające sprostowania. W przypadku, gdy wnioskodawca posiada zagraniczny akt małżeństwa w języku obcym, konieczne jest również jego przetłumaczenie.
Zatem przygotowanie pozornie prostego wniosku o stwierdzenie nabycia spadku wymaga podjęcia wielu czynności przygotowawczych, takich jak pozyskanie i tłumaczenie dokumentów.
Procedura spadkowa – jakie kroki należy podjąć?
Aby sprawnie przeprowadzić procedurę spadkową, należy nie tylko przygotować wniosek, odpowiednio go opłacić i zgromadzić wymagane dokumenty, ale także wykonać szereg innych niezbędnych czynności.
- zadbać o doręczenie korespondencji sądowej wszystkim uczestnikom (czasem wymaga to nawiązania kontaktu z tymi osobami i wyjaśnienia im procedury sądowej);
- zadbać o wyznaczenie rozprawy online, szczególnie gdy wnioskodawca przebywa za granicą;
- przygotować wnioskodawcę do rozprawy sądowej – wyjaśnić, o co będzie pytał sąd, jakie informacje należy mieć przygotowane i czym są zapewnienia spadkowe;
- zweryfikować dane zawarte w postanowieniu spadkowym (postanowienie zawiera wiele informacji o spadkodawcy i spadkobiercach, więc łatwo o pomyłkę);
- pozyskać prawomocne odpisy postanowienia spadkowego, które będą potrzebne do aktualizacji ksiąg wieczystych i ewidencji gruntów, rozliczenia podatku spadkowego oraz zgłoszenia nowego właściciela lokalu (do zarządcy nieruchomości lub spółdzielni mieszkaniowej);
- przygotować wnioski o aktualizację w księgach wieczystych i ewidencji gruntów;
- zgłosić nabycie spadku we właściwym urzędzie skarbowym (zarówno, gdy spadkobierca korzysta ze zwolnienia od podatku jak i kiedy podatek ten musi zapłacić).
Podsumowanie
- W prostych przypadkach dziedziczenia (np. po rodzicu) wystarczy wizyta u notariusza, bez konieczności angażowania prawnika.
- Niektóre sprawy muszą być jednak rozpatrywane przez sąd, np. gdy brakuje numeru PESEL zmarłego lub nie ma wszystkich potencjalnych spadkobierców.
- Pierwsza rozprawa sądowa jest zazwyczaj wyznaczana 3-6 miesięcy po złożeniu prawidłowego wniosku.
- Kluczowym czynnikiem wpływającym na długość postępowania jest skuteczne doręczenie dokumentów wszystkim uczestnikom.
- Niezbędne dokumenty to odpis aktu zgonu, akty urodzenia spadkobierców, akty małżeństwa i testamenty (jeśli istnieją)
- Po uzyskaniu postanowienia spadkowego należy zaktualizować księgi wieczyste, zgłosić nabycie spadku w urzędzie skarbowym i powiadomić odpowiednie instytucje
- Pomoc profesjonalnego pełnomocnika jest szczególnie przydatna gdy spadkobiercy przebywają za granicą.
